'Ik vind problemen interessant. De opdrachten mogen van mij wel ingewikkeld zijn. Wist je dat dit een van de redenen is waarom mensen ervoor kiezen om voor de overheid te werken? De overheid doet tenslotte werk wat niemand anders kan en het is bijna nooit zonder gedoe.’ Guido Rijnja, adviseur communicatiebeleid bij de Rijksvoorlichtingsdienst, heeft een indrukwekkende carrière in overheidscommunicatie opgebouwd. Vanaf zijn 21ste vervult hij communicatiefuncties bij de overheid. Met een korte uitstap naar het bedrijfsleven bij het Nederlands Bureau voor Toerisme en Hogeschool Utrecht. Maar, zijn passie ligt bij de overheid.
Het 50-jarig bestaan van Van der Hilst is een goede aanleiding om met verschillende vakgenoten stil te staan bij ons vak. Welke ontwikkeling hebben ons vak en communicatiecollega’s in de loop der jaren doorgemaakt? Wat zijn actuele uitdagingen? En waar gaat het met het vak naartoe? Eén van de ontwikkelingen van het afgelopen decennium is de introductie van de methode Dilemmalogica. We spreken daarover met bedenker Guido Rijnja. Zelf ondertussen ook alweer bijna 45 jaar werkzaam in het communicatievak.
In gesprek in plaats van uitleggen
Door de ontwikkeling van Factor C was Guido veel in gesprek met ambtenaren en bewindslieden van ministeries. ‘Het viel mij tijdens die gesprekken op dat het belangrijker is dat wij – als overheid – de mensen snappen, dan dat je je bezighoudt met ervoor zorgen dat mensen de overheid snappen. Daar werd in 2018 het zaadje voor Dilemmalogica geplant.’ Guido kwam er door die gesprekken achter dat het heel helpend is als zowel het kabinet als ambtenaren bij lastige opgaven zo snel mogelijk contact maken met betrokkenen over wat schuurt. Guido legt uit: ‘Als er omstreden beleid wordt gemaakt, bijvoorbeeld op het gebied van klimaat, migratie of corona, dan zoeken inwoners of ondernemers altijd naar een ‘waarom’ en moet je zo snel mogelijk contact maken. Zodat je een completer beeld krijgt van hun verlangens, waar ze tegenaan lopen en waarmee ze geholpen willen worden. Schort je eigen verhaal dus op.’
'Meer verhalen, inzichten en toekomstdromen lezen uit de afgelopen 50 jaar doe je op onze jubileumpagina.'
Uitzenden, uitleggen en uitrollen
Een belangrijk kenmerk van Dilemmalogica is dan ook erkenning. ‘Je denkt: dat is heel logisch. Maar in ons vak zijn we altijd heel sterk geweest in uitzenden, uitleggen en uitrollen’, gaat hij verder. ‘Terwijl echt contact betekent dat je met mensen in gesprek bent over wat hen bezighoudt.’ Guido zag dit principe in de praktijk gebracht door Barack Obama: ‘Toen hij president was, zag ik hem in gesprek gaan over een beslissing om toestemming te geven aan veiligheidsdiensten om in privémail te neuzen. Hij benoemde openlijk zowel het ongemak als het belang van de staatsveiligheid en daardoor stonden mensen uiteindelijk meer open voor veranderingen. Dilemmalogica is bedoeld om beleidsmakers en bestuurders te helpen om in lastige situaties contact te maken en te luisteren naar wat er echt speelt. Zodat je ook inzicht krijgt in hoe mensen naar gezag kijken. Communicatieprofessionals kunnen helpen bij het aangaan van constructieve dialogen om gezamenlijke oplossingen te vinden. Mensen vinden het minder belangrijk wat de uiteindelijke verandering of uitspraak is dan dat ze ervaren dat ze gezien en geholpen worden.’
'Wij zijn onmisbare mogelijkmakers.'
Een betere basis dankzij openheid
Die focus op erkenning en eerlijk contact heeft geleid tot bredere acceptatie en begrip. Ook in moeilijke situaties zoals energietransities en de opvang van statushouders. ‘Dat betekent niet dat de bevolking en de overheid het nu ineens over alles met elkaar eens zijn. Maar door openheid te geven en de betrokkenen onderdeel te maken van je dilemma, verken je een onmiskenbare basis van welwillendheid. En één ding weet ik zeker na al die jaren samenwerken met bestuurders: veranderingen roepen verlangens op. En als iemand ergens tegen is, is ie ook altijd ergens voor. Dát moet je herkennen, erkennen en verkennen. Juist door niet in gesprek te gaan over dé oplossing, maar door het probleem met elkaar te bespreken.’
Alles begint bij contact
Guido merkt op dat het aansluiten bij mensen – een doelgroep – meer en meer gebeurt in ons vakgebied. ´Alles begint bij contact en niet bij een plan, zoals we heel lang hebben gedacht´, aldus Guido. ´Ik was daar ook van overigens. Ik zag het maken van plannen ook heel lang als de oplossing om een doel(groep) te bereiken. Maar, dat past eigenlijk niet meer. Het is veel belangrijker geworden om eerst te snappen waarom een doelgroep zich op een bepaalde manier gedraagt. We trekken vaker korte sprintjes en sturen bij waar nodig op basis van input van de doelgroep. Met het grote voordeel dat je er dan op tijd achter komt dat veel mensen het niet eens zijn met het pad dat jij met je plan dacht te bewandelen.’
Toename van oprechte verbinding
Les krijgen van Guido Rijnja? Dat kan in de opleiding Senior Communicatieprofessional.