Overheidscommunicatie is allang geen kwestie meer van ‘uitleggen wat besloten is’. Communicatie is beleid, een manier van werken die begint bij luisteren en verbinden. Met dat uitgangspunt schreven Corine Hoppenbrouwers en Guido Rijnja het boek ‘Overheidscommunicatie voor professionals’. ‘Vertrouwen krijg je alleen als je betrouwbaar bent’, stellen beiden. Een principe dat volgens hen het fundament vormt van goede overheidscommunicatie, maar ook van toepassing is buiten de overheid.
Corine Hoppenbrouwers en Guido Rijnja zijn o.a. docenten bij Van der Hilst Communicatie en baseren hun kennis en inzichten op ruim veertig jaar communicatie-ervaring binnen de overheid. Eind jaren tachtig kwamen ze elkaar zakelijk al tegen, omdat Corine woordvoerder bij de Rotterdamse politie was en Guido die rol vervulde voor de toenmalige burgemeester Bram Peper van Rotterdam. Hun opgedane rijke ervaring binnen de overheid geven zij met dit boek door. Zoals ze zelf schrijven in het voorwoord van hun boek: ‘Veertig jaar geleden verloren wij allebei ons hart aan de worstelingen van de overheid om tijdig, oprecht en passend contact te maken.’
Het idee voor dit boek ontstond tijdens de opleiding Senior Communicatieprofessional van Van der Hilst Communicatie. ‘We hoorden vaak van deelnemers dat er veel boeken zijn over onderdelen van het vak’, legt Corine uit. ‘Denk aan gedragsbeïnvloeding, strategische communicatie en crisiscommunicatie, maar geen enkel boek omvat het hele speelveld van overheidscommunicatie.’ Guido vult aan: ‘Daarnaast concludeerden we zelf dat in geen een boek recht wordt gedaan aan de unieke context waarin je als communicatieprofessional bij de overheid werkt. Je hebt te maken met bestuurders die elke vier jaar wisselen, publieke druk en verantwoording over belastinggeld. Dat maakt het communicatievak binnen de overheid wezenlijk anders.’
De eerste aantekeningen voor het boek dateren uit maart 2023. Het resultaat is een stevig naslagwerk dat theorie en praktijk verbindt. Medio november 2025 komt het boek uit en wordt duidelijk dat ‘Overheidscommunicatie voor professionals’ geen handboek vol regels is, maar een inspiratiebundel die laat zien hoe communicatie bijdraagt aan vertrouwen in de overheid. ‘We hebben veel gesprekken gevoerd, bijeenkomsten bezocht en kunnen putten uit enorm veel cases’, licht Guido toe. ‘Daardoor staan er veel praktijkvoorbeelden in het boek, maar was het ook lastig om het boek af te ronden. Binnen overheidscommunicatie is dagelijks sprake van een ander aansprekend voorbeeld.’
Corine benadrukt dat de communicatiefunctie binnen de overheid fundamenteel is veranderd. ‘Daar zijn dan ook ruim veertig jaar overheen gegaan, maar communicatie is niet langer iets wat ná beleid komt. Het ís beleid. Alles begint bij de vragen: hoe wordt dit begrepen, wie raakt het en hoe kunnen we samen verder?’
Die verschuiving vraagt om andere vaardigheden. De communicatieprofessional wordt steeds meer coach, verbinder en regisseur. ‘Je helpt bestuurders en collega’s om tijdig, open en eerlijk contact te maken’, vertelt Guido. ‘Dat vraagt lenigheid, nieuwsgierigheid en lef. Niet alleen adviseren, maar ook aanspreken.’
Corine vergelijkt het werk van de communicatieprofessional met fysiotherapie: ‘Je kunt een geblesseerde knie als fysiotherapeut niet in je eentje beter maken. De persoon met de pijnlijke knie moet zelf ook aan het werk. Zo is het ook met communicatie: jij kunt het proces begeleiden, maar ‘het probleem’ niet in je eentje oplossen. Het is een samenwerking tussen verschillende personen waarbij je rekening houdt met het sentiment, dat gaandeweg ook nog eens kan veranderen.’
Wil je verder leren van Corine Hoppenbrouwers en Guido Rijnja?
Bekijk de training Overheidscommunicatietools. Je werkt met dezelfde docenten en verdiept je in de aanpak die zij in hun boek en in de praktijk gebruiken.
Lees meer over de training.
In hun boek besteden Corine en Guido ook aandacht aan wat ze de tussenruimte noemen. Daarmee bedoelen ze de plek waar bestuur, beleid en samenleving met elkaar in gesprek gaan. Dáár kan het misgaan, omdat belangen en verwachtingen verschillen, maar het vertrouwen juist ook groeien als mensen elkaar echt horen en samen verantwoordelijkheid nemen. Communicatie speelt daarin een sleutelrol. Niet om verschillen te verhullen, maar om ze te signaleren en bespreekbaar te maken en te vertalen naar verbinding en samenwerking.
‘Te vaak wordt nog gedacht dat het gaat om nog een plan of campagne’, stelt Corine. ‘Maar de echte winst zit in luisteren, vragen stellen en aanwezig zijn. Goed weten wat de doelgroep bezighoudt, lukt niet vanachter je bureau. Fiets een keer mee met de wijkagent, luister een paar uur mee met de collega’s van de klantcontactcentrum of bel iemand die een brief heeft gestuurd. Zo weet je beter wat er leeft en landt je communicatie ook echt.’ Guido vult aan: ‘Communicatie is niet alleen een vak, het is een manier van kijken naar de samenleving. Het is steeds de vraag: wat betekent dit voor mensen?’
De auteurs brengen orde aan in de complexiteit van overheidscommunicatie met een duidelijke indeling van het boek: Meedelen, Meenemen, Motiveren, Markeren en Verantwoorden. Deze opzet maakt duidelijk dat communicatie in de publieke sector niet alleen over boodschappen gaat, maar ook over verantwoordelijkheid. Burgers hebben recht op uitleg, betrokkenheid en betrouwbaarheid. Aan de hand van deze – in hun ogen – essenties van overheidscommunicatie wordt ingegaan op de Rijksoverheid, provincies, gemeenten, waterschappen en regio’s. Ook komen verschillende disciplines aan bod, zoals corporate-, interne communicatie en arbeidsmarktcommunicatie.
Hoewel de titel anders doet vermoeden, is dit boek niet alleen relevant voor bestuurders en ambtenaren, die de kracht van communicatie willen benutten in hun contact met burgers en bedrijven. ‘Steeds meer vraagstukken raken de hele samenleving’, aldus Guido. ‘Ook bedrijven, zorginstellingen of corporaties moeten omgaan met maatschappelijke verwachtingen, met transparantie en met verschillende belangen. Vervang het woord ‘overheid’ door ‘organisatie’ en veel lessen blijven overeind.’
‘Overheidscommunicatie voor professionals’ bundelt hun ervaring en praktische inzichten.
Bestel het boek.