In reactie op maatschappelijke bewegingen zoals #MeToo doen organisaties pogingen om grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid aan te pakken. Maar zijn de opgestelde gedragscodes niet te complex? Dat vraagt docent Vera de Witte zich af.
De impact van #Metoo
Met de #MeToo-beweging kregen slachtoffers van ongewenst gedrag een stem en kunnen misstanden aan de kaak worden gesteld. Versterkt door onthullingen bij diverse tv-programma’s vorig jaar. Door media-aandacht is er een veel grotere aandacht in organisaties voor grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid. Doordat medewerkers zich melden. Door een verhoogd bewustwordingsproces van organisaties. En door het willen voorkomen van risico’s en media-aandacht. Want mediakoppen als Institutioneel racisme bij BuZa, wangedrag VWS, grensoverschrijdend gedrag in de sportsector, zijn niet alleen verontrustend an sich maar schrikken ook andere organisaties af.
Complexiteit van gedragscodes
"Het is vanzelfsprekend goed dat misstanden aan het licht komen en organisaties zich inspannen een veilige en prettige werksfeer te creëren. Maar toch is dit thema niet zo eenvoudig als op het eerste gezicht lijkt. Veel organisaties gingen meteen aan de slag en gedragscodes schoten als paddenstoelen uit de grond. Die gedragscodes zijn vaak complex opgesteld. Vol met normen en waarden die nog niet zijn uitgekristalliseerd. Die men maar moet begrijpen, of beter gezegd, moet voelen. Geen duidelijke tien geboden. Maar beschrijvingen. Zo stond er in een gedragscode:
Grensoverschrijdend gedrag is al het gedrag dat de waardigheid van een ander aantast. Het gaat om gedrag waarvan je kunt en hoort te weten dat dit altijd ontoelaatbaar is, ongeacht hoe de ander dit gedrag ervaart.
Zo’n zin is in de praktijk op heel veel manieren uitlegbaar.
De kracht en risico's van taal
Grote woorden, waarden en normen proberen helderheid te creëren. De vraag is of ze dat werkelijk doen. Zo ontving ik een mail van de scouting waar mijn dochter lid van is met de tekst: […] een incident plaatsgevonden tussen enkele scouts. Het bestuur heeft volgens het protocol grensoverschrijdend gedrag... met betrokkenen gesproken… en zijn afspraken gemaakt. Een net bericht. Maar toch roept het vele vragen op. Want wat was dat grensoverschrijdende incident dan? Natuurlijk kan er niet over individuele casuïstiek worden gesproken, maar het woord grensoverschrijdend heeft inmiddels een lading gekregen. De voorbeelden die daarbij zijn genoemd, kleuren dit in. Of dat nu de bedoeling is of niet. Woorden zijn van belang. Mark van Twist schrijft in zijn publicatie ‘Woorden wisselen’:
Taal is voor besturen, organiseren en adviseren niet alleen grondstof, maar ook halffabricaat en eindproduct. Juist daar waar taal en tekst ons niet meer opvallen is hun invloed misschien wel het grootst en het meest risicovol.
Goedbedoeld of handtastelijk?
Zoals in ons polder-Nederland betaamt zijn in veel organisaties mensen met elkaar van gedachten gaan wisselen om woorden als ongewenst gedrag meer duiding te geven. En dan blijken er veel verschillende meningen te zijn over wat wel kan en niet kan. Het gaat hier niet om duidelijke voorbeelden als hand op bil. Maar wel over een schouderklopje. Goedbedoeld volgens de een en handtastelijk volgens de ander. Veel situaties gaan over percepties en eigen ervaringen. En lang niet altijd worden in zo’n dialoog emoties gespaard en verhoudingen bewaakt. Het voeren van gesprekken over zulke onderwerpen leidt niet altijd tot verbeteringen.
Cultuur van wederzijds respect als oplossing
Alleen een cultuur waarin mensen elkaar erkennen, kunnen vertrouwen, respectvol behandelen en zich verplaatsen in de ander zou het uitgangspunt moeten zijn. Met een aantal helder gecommuniceerde meldpunten zoals de leidinggevende en vertrouwenspersonen. Met een duidelijke klachtenregeling en helder klachtenproces als noodzakelijke basis. Een speelveld dat permanent verandert tegen het licht van veranderingen en gebeurtenissen in de samenleving. Hoe komen we daar met elkaar? Wat vind jij? En wat is jouw rol en invloed op dit proces als communicatieprofessional in jouw organisatie? Ik ben benieuwd.
