Communicatieprofessional aan het woord: Bart Vaessen

Als klein jongetje droomde hij van een carrière als journalist. Nu staat Bart Vaessen als woordvoerder aan de andere kant van de microfoon. Zelf praat hij niet over verschillende kanten, hij kijkt liever naar die onderwerpen waar je als woordvoerder en journalist elkaar vindt en samen kunt optrekken.

De loopbaan van Bart Vaessen lijkt zorgvuldig gepland maar het blijkt vooral het resultaat van doorzettingsvermogen en veel studeren. Gedreven door zijn passie voor communicatie en het domein van Justitie en Veiligheid.

“Er is niets leuker dan om 22:00 uur te worden gebeld door een Officier van Justitie.”

Hoe ziet de werkweek van een woordvoerder bij het Openbaar Ministerie eruit?

Het Openbaar Ministerie bestaat uit meerdere parketten en ik werk specifiek bij het Parket Oost-Brabant in de functie woordvoerder.
Mijn werkweek heeft altijd een aantal vaste elementen zoals een weekstart met het cluster Communicatie. Dat is een klein cluster en bestaat naast mijzelf uit de persofficier van justitie en onze interne communicatieadviseur. We blikken terug op de week die achter ons ligt en kijken vooruit. We bespreken zaken zoals: welke zittingen zijn er de komende week en wat kunnen we daarmee vanuit communicatie? Gaan we bijvoorbeeld live verslag doen via Twitter of leent een zaak zich meer voor video? Vaak gaat dit overleg dus over de middelen inzet. Gedurende de week heb ik veel overleg met interne en externe belanghebbenden. Intern zijn dat bijvoorbeeld officieren van het Openbaar Ministerie. Zij praten mij bij over ontwikkelingen in lopende zaken. Extern zijn dit bijvoorbeeld journalisten en de Politie.

Zodra de verdachte is voorgeleid en een zaak komt voor de rechter, wordt de woordvoering door de politie overgedragen aan het Openbaar Ministerie. Natuurlijk willen wij dan weten - zeker bij grotere zaken - wat is er door de Politie al naar buiten gebracht en wat zijn specifieke elementen in deze zaak die bijvoorbeeld gevoelig kunnen liggen of waarbij privacy gewaarborgd moet worden. Dan ben ik als woordvoerder intermediair tussen Politie en de officieren van justitie. Dat zijn de planbare elementen van mijn werkweek. Maar regelmatig worden we ingehaald door de actualiteit en weet ik niet wat de week mij gaat brengen.

Dat lijkt me lastig dat je weinig kunt plannen in je werkweek?

Kijk, voor mij is er niets leuker dan ’s avonds gebeld te worden door een officier van justitie. Want dan weet ik: er is iets bijzonders aan de hand in een actueel onderzoek. Dan kan ik mijn ervaring en expertise echt inzetten. Ik ben dat natuurlijk ook gewend door het werk bij mijn voormalig werkgever de Politie. Daar zit je als woordvoerder ook dicht op de actualiteit en dat is niet anders nu ik bij het OM werk. Het enige verschil is nu dat ik niet degene ben die geïnterviewd wordt op de locatie. Bij ons is het de persofficier die voor de camera staat. We hoeven vaak ook niet naar de locatie van bijvoorbeeld een schietpartij. Wij worden pas later zichtbaar. Maar ik zorg wel dat ik al vroeg op de hoogte ben van zaken die in onze regio spelen.

Er zijn wel nadelen aan die actualiteit die zo terecht de aandacht opeist.
Natuurlijk is het van belang dat je zorgt dat je een goed vangnet hebt op het moment dat je echt even vrije tijd nodig hebt. Ondanks ons kleine communicatieteam hebben we dat goed geregeld bij het Openbaar Ministerie. Een collega van een ander parket kan mijn taken waarnemen. Maar die hulpvraag moet ik wel zelf organiseren. Mijn leerpunt is dat ik juist de actualiteit zo interessant vind, dat ik niet moet vergeten het af en toe uit te besteden. Dat is gewoon belangrijk voor jezelf als mens. En als ik dat dan doe ben ik ook écht vrij en gaat de telefoon aan de kant.

Daarnaast hebben wij als Openbaar Ministerie ontzettend mooie verdiepende verhalen te vertellen. Bepaalde onderwerpen verdienen die extra aandacht. In de ideale wereld zou je voor deze verhalen werken met thema’s waar binnen je dat verhaal kan vertellen binnen een uitgedachte planning. Maar een dodelijke schietpartij in Eindhoven trekt zich niets aan van de thema’s die je zorgvuldig hebt uitgedacht. Dus daar moet je regelmatig concessies in doen en heel erg bewaken dat er ook ruimte is voor de verdiepende verhalen.

“Woordvoerder” met een journalistiek hart

Een diverse functie en heel breed hoe de functie van woordvoerder bij het Openbaar Ministerie wordt ingevuld.

Divers inderdaad en eigenlijk dekt de titel woordvoerder ook niet helemaal de lading. Kom ook alsjeblieft niet bij mij aanzetten met de titel ‘persvoorlichter’ . Dat vind ik een term die geen recht doet aan de functie-inhoud.
Natuurlijk is een belangrijk element van mijn functie mijn specialisatie in woordvoering. Wat zijn nu woorden die we kunnen gebruiken in onze woordvoeringslijn? Hoe kan ik de media interesseren in deze zaak? Sparren met de persofficier wat speelt er, waar moeten we rekening mee houden en wat kunnen we naar buiten brengen over een zaak en wat niet? En als we iets niet naar buiten kunnen brengen wat is dan het verhaal waarom dat niet kan?
Maar mijn functie is breder dan dat. Als ik me al herken in een titel dan is dat de meer algemene functiebenaming communicatieadviseur.

Ik kan mijn functie niet goed uitoefenen als ik niet op de hoogte ben van wat er intern speelt binnen onze organisatie en als ik niet weet wat er extern speelt. Dat externe speelveld is natuurlijk enorm breed. Wat speelt er in de media? Wat is de perceptie? Wat is het sentiment in de maatschappij? Wat speelt er bestuurlijk in de gemeente waar een bepaald misdrijf heeft plaatsgevonden?
Dus ik geloof dat die splitsing in functies tussen woordvoerder of communicatieadviseur eigenlijk niet meer te maken is.

Je moet dus als woordvoerder een enorme omgevingssensitiviteit hebben?

Uiteraard, maar ik heb een groot voordeel, ik ben van nature enorm nieuwsgierig aangelegd. Vandaar waarschijnlijk mijn droom van vroeger om journalist te worden. Ik volg de actualiteit op de voet. Zowel landelijk als regionaal. Als een burgemeester veiligheid als speerpunt heeft en in een bepaalde wijk speelt een grote zaak waar wij als Openbaar Ministerie bij betrokken zijn, dan kun je al aanvoelen dat er vanuit het politieke bestuur vragen over die zaak gesteld kunnen worden. Het helpt als je kunt inschatten dat bepaalde zaken gevoelig liggen.

Ik heb mijn studie Journalistiek niet afgerond. Het studeren heb ik later ruim ingehaald tijdens mijn tijd bij de Politie, maar die journalistieke achtergrond helpt mij in mijn werk als woordvoerder. Ook omdat ik nu regelmatig oud-studiegenoten tref aan de andere kant van de microfoon.

“Keep it simple en praat eens met mensen.”

Hoe hou je dat allemaal bij die actualiteiten? Hebben jullie een newsroom?

Nee, die hebben we bij ons parket niet. Maar ik kom een heel eind door al mijn contacten intern en extern goed te onderhouden en door de media goed te volgen. Dat wil ik ook meegeven aan andere communicatieprofessionals. Als beroepsgroep hebben we nogal de neiging om oplossingen in mooie systemen, modellen of lijvige adviesrapporten te gieten. Maar niet alle organisaties hebben deze middelen en daarbij is de vraag of de oplossing voor bepaalde communicatievraagstukken dat ook wel nodig hebben.

Een goed voorbeeld vind ik de systemen voor omgevingsanalyses die soms worden ingezet en zeker de manier waarop bepaalde newsrooms ingericht zijn. Die laten zich dan leiden door sentimenten die online op social media leven, heel specifiek op Twitter.
Daar worden dan allerlei conclusies aan verbonden en zelfs een communicatieaanpak op gebaseerd. Maar als je vervolgens praat met mensen - bij wijze van spreken - in de kroeg, langs de lijn van het voetbalveld of bij een raadsvergadering blijkt er een heel ander sentiment te leven over dat onderwerp. Laat dus online data niet je enige omgevingsanalyse zijn. Kom achter je computer vandaan en praat met mensen. Wees oprecht geïnteresseerd in meningen, drijfveren en bespreek met elkaar wat je bindt en waar je elkaar niet kan vinden. Of dat nu een journalist is of een andere betrokkene. Er is niets zo hinderlijk als een woordvoerder die niet bereikbaar is voor vragen of overleg.

Maak het niet te ingewikkeld, gebruik je gezonde verstand en evalueer je aanpak.

Functie:
Woordvoerder bij het Openbaar Ministerie

Loopbaan:
Zijn loopbaan in het communicatievak begon bij de Politie waar hij de kans kreeg vanuit een administratieve functie door te stromen naar de communicatieafdeling. Hij pakte de kans om een HBO-opleiding Communicatie te volgen en daarna startte hij met de opleiding Senior Communicatieprofessional (C) bij van der Hilst Communicatie.

Dit is ook Bart:
Houdt van tafeltennis, politiek, voetbal en van gezellige dingen doen met vrienden. Wanneer het lukt is hij ook regelmatig op reis voor een stedentrip in Europa. Komend jaar wil hij graag naar New York.

Over de rubriek Communicatieprofessional aan het woord:
Leren van de kennis en kunde van vakgenoten. Dat is wat we doen in onze opleidingen, trainingen en in de incompany trajecten die we verzorgen. Ook in onze rubriek ‘de communicatieprofessional aan het woord’ staat het leren van een vakgenoot centraal.